Plagen monitoren
Vóór en in de winterperiode worden er al eitjes gelegd van insecten die in onze fruitbomen hun levenscyclus willen voltooien. Zodra er bloesem en blad begint te komen, komen veel van die eitjes uit. Uit een eitje komt een klein rupsje of larfje, dat geeft nog niet veel schade aan je fruitboom. Maar als ze groter worden en intussen komen er meer eitjes uit, dan wordt het een groot eetfestijn in je fruitboom. Als er honderden of duizenden in je boom zitten, dan kan je wel nagaan dat vogels ook niet de enige oplossing zijn om de plaag in evenwicht te houden.
Monitoring is een belangrijke stap om je plagen in zicht en in toom te houden.
Een 2 mm speld in een hooiberg zoeken?
Een hele boom inspecteren op rupsjes van een paar mm? Dat is onbegonnen werk. Ik geef je wat tips die makkelijker zijn om ze op tijd te detecteren:
- Kool- en pimpelmezen die bloemblaadjes wegplukken? Het lijkt alsof ze de bloesem vernielen maar ze pakken een minuscuul larfje of rupsje; waar een is, zullen er meer zijn.
- Zie je blaadjes aan elkaar geplakt met spinsel, maak het eens open en kijk of er een rupsje tussen verscholen zit (rups van bladroller of wintervlinder)
- Clusters van blaadjes aan elkaar geplakt met spinsel? waarschijnlijk zijn dit rupsjes van spinselmotten. Die lopen overdag steeds verder uit op te eten en komen daar voor de nacht weer terug. Vogels zullen ze niet pakken vanwege het plakkerige spinsel.
- Bekijk of blaadjes nog gaaf zijn, kleine gaatjes kunnen tekenen van vraat zijn van wintervlinder rupsen
- Krullen jonge blaadjes om of vervormen ze? Kijk eens aan de onderkant of er luizen zitten.
- Zie je een rupsje aan een draadje uit een boom (kan ook een andere zijn) te bungelen, of klimt hij weer omhoog? dit zou weleens een wintervlinder kunnen zijn. De kans is groot dat er heel veel in je boom zitten of komen. Ze waaien zo ook over naar de volgende (fruit)boom.
- Zie je een wit schimmel plakkaat? Waarschijnlijk is dit een kolonie wolluis. Smeer het uit met je vinger, als het rood is is het luis, als dat niet gebeurt is het wel schimmel
- Kijk ook eens op de kleine vruchtjes, fruitmotten en zaagwespen leggen een eitje op het vruchtbeginsel, het rupsje/ larfje eet zich een weg naar binnen. Dan zie je een klein donker puntje.
Ingrijpen of niet?
Niet bestrijden, en er op vertrouwen dat het natuurlijk evenwicht gaat komen is een hele lange weg. Ik zie vaak bomen kwijnen omdat ze veel kracht kwijt zijn aan herstellen. De bomen ondersteunen door de grootste druk te verminderen is gunstig voor de boom en voor je oogst. Maar niet iedere ‘mee eter’ hoef je te elimineren, een klein aantal is prima. Maar als het explosief wordt, dan moet je er op tijd bij zijn. Ingrijpen en gebruik maken van (al aanwezige) natuurlijke vijanden geeft dan mooie resultaten.
Wacht niet te lang
In de jonge fase kan wegplukken of spuiten goede impact hebben op hoe je boom er komende maanden bij zal staan. In de beginfase ingrijpen heeft dan niet alleen invloed op de kansen op oogst voor dit jaar maar ook voor de volgende jaren. Als een boom moet herstellen van helemaal kaal gegeten worden, ook al komt er nog fruit aan, is de kans groot dat de boom minder bloesemknoppen aanmaakt voor het volgende jaar. De boom is dan uit balans.
praktijkvoorbeeld 1
Jaren geleden werd ik bij een appelboom gevraagd die “…helemaal kaal gevreten was”. Ik had aan de telefoon mijn bedenkingen bij het woord ‘helemaal’, maar aangekomen bij de boom was het een understatement. Alleen maar houtig materiaal te herkennen… en heel veel spinselnetten, het was een spookboom geworden, en overal proppen met verpoppende rupsen.
De eigenaresse was 2 weken weg geweest, had daarvoor niet omgekeken naar haar boom, en dit was wat ze aantrof. Ging haar boom nu dood? Het was een jaar dat er een heel invasieve spinselmotten waren, die specifieke bomen helemaal kaal vraten. Gelukkig heb ik die sindsdien niet meer aangetroffen, maar je moet er gewoon op tijd bij zijn. Zo’n boom kan je allen nog helpen om hem te vertroetelen. Dat is goede voeding geven, zorgen dat hij genoeg water geeft en liefdevol toespreken. Tenzij de boom al kwijnde vóór de plaag, loopt hij zeker wel weer uit, die reserves hebben ze wel. Hoe je ze helpt, heeft invloed op zijn conditie in het volgende jaar.
praktijkvoorbeeld 2
Ik werd gevraagd voor advies in een 15 jaar oude boomgaard die weinig fruit opgebracht. Dit kan aan meerdere factoren liggen: o.a. slechte bestuiving, gebrek aan bloesemknoppen, of voortijdig vruchtverlies. “Ik laat liever alles natuurlijk groeien”, zei de eigenaar, dus werd er weinig aan gedaan. Zelfs de meidoornhaag, die meer op een klein bos leek van 5 meter hoog en 4 meter breed, lieten ze ongemoeid. Dit verstikte de boomgaard waardoor de bomen enkel omhoog konden groeien. Dat is niet goed is voor de vruchtontwikkeling en wat schimmelaantastingen stimuleert.
Er werd niet genoeg duidelijk in dat bezoek. De bomen hadden niet veel vruchthout, dus stelde ik voor om de boomgaard te snoeien om zo meer rust in de groei te creëren. De meidoorns moesten echter onaangeroerd blijven vond de eigenaar.
In mei besloot ik opnieuw de boomgaard te bezoeken en schrok van de bijna kale bomen. De reden bleek de wintervlinder (rups), die normaliter niet in dit gebied voorkomt, maar hier zelfs de meidoorns at. Het probleem was hiermee deels helder, zelfs de vruchtbeginsels werden opgegeten. Maar ik begreep niet waarom de eigenaar mij niet had geïnformeerd over deze o over zo’n grote plaag. Doordat de hoge, brede meidoorns het zicht blokkeerden, moest men echt de boomgaard in om te zien wat er gebeurde. Door hun drukke levensstijl kwamen ze hier zelden.
Tegenwoordig wordt de boomgaard regelmatig gesnoeid en de meidoornhaag heeft een lage, wolkvorm gekregen. De wintervlinder is er nog steeds, maar in mindere mate. De fruitbomen krijgen meer groeiruimte en zijn gezonder en er groeit weer meer fruit.
Nu? of wanneer ingrijpen?
Om in te grijpen in plagen is het belangrijk om te herkennen om wat het gaat en om hun levenscyclus te begrijpen. Daarmee kan je ingrijpen in verschillende levensfases op verschillende manieren.
Herken je bv dat er appelbloesemkever in je bloei zit, dan kan je op dat moment weinig meer doen dan de pimpelmezen laten ontdekken dat ze in de knopjes zitten. De eitjes worden al in februari gelegd, dán kan je meer doen dan in deze fase. Maak dan ook notities van wat je vind en hoe belangrijk het is om te bestrijden. Dan kan je in het betere seizoen ingrijpen.
Sommige soorten, zoals wintervlinders, komen in opeenvolgende fases uit, de eitjes zijn van oktober tot soms in februari gelegd. Dat betekent dat er steeds een nieuwe golf van rupsjes zal komen, naast dat ze uit andere bomen komen overwaaien. Je zal herhaaldelijk moeten ingrijpen om te voorkomen dat al het blad opgegeten gaat worden. Hebben ze een tekort aan blad, dan zullen ze ook aan de vruchtbeginsels beginnen te eten.
Dit artikel is nieuw in de kennisbank
Dit artikel is geschreven in verband met het opzetten van een kennisbank. Dit gaat veel tijd kosten om te schrijven en aan elkaar te koppelen. Dit artikel zal herschreven worden met koppelingen naar aanverwante onderwerpen. Heb je vragen, opmerkingen of feedback, dan hoor ik het graag.